Politiek opportunisme komt altijd het puurst tot haar recht in de periode voor de verkiezingen. Schaamteloos prediken partijleiders de democratische waarden waar hun partij voor staat, om vervolgens vooraf - dus voordat het volk zich er over mag uitspreken - alvast namens het electoraat te beslissen met wie men zeker niet wil regeren, het zogenaamde ‘uitsluiten’. Een feilloze contradictio in terminis en een cruciale onvolkomenheid in de procedure voor de kabinetsformatie uit onze grondwet. De kiezer bepaalt immers en de partijen dienen zich te confirmeren, ook als de partijleider dat vooraf niet zo goed uitkomt.
In een demissionair kabinet krijgen wetsvoorstellen die gevoelig liggen in de samenleving een ‘controversiële status’, op basis waarvan zij in een nieuw kabinet opnieuw ‘in stemming’ komen. Hiermee wordt voorkomen dat het demissionaire kabinet over haar graf heen regeert. Een wetsvoorstel wordt als ‘controversieel’ aangemerkt door de Eerste Kamer als zij er redelijkerwijs vanuit kan gaan dat het onderwerp of wetsvoorstel in een ander kabinet tot een andere uitkomst zal leiden.
De gevoeligheid en inschatting zijn uiteraard subjectieve begrippen, en daarom vindt er rondom deze procedure een levendige stoelendans plaats over de onderwerpen die op de lijst moeten komen, waarbij er ruimte is voor onderhandeling. De informele regel hierbij is dat een onderwerp alleen als controversieel wordt geagendeerd als de meerderheid van de demissionaire Kamerleden het ermee eens is. Het zogenaamde College van Senioren (Kamerleden) doet dan de formele voorstellen, op basis waarvan de kaarten zogezegd worden klaargelegd voor de Eerste Kamer.
Krimpdossier
Het krimpdossier is een gevoelig dossier waarvoor eigenlijk geen electorale basis is. Uit onderzoek van de Telegraaf blijkt dat de meerderheid van de bevolking zich uitspreekt vóór uitbreiding van Schiphol, onder voorwaarden. Op basis van onderzoek door Schiphol Travel is gebleken dat ruim 80 procent van de bedrijven voor een uitbreiding is van Schiphol. Ook de rechter heeft de krimp in eerste en tweede aanleg geblokkeerd. We kunnen, met een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid, vaststellen dat de nieuwe coalitie niet meer uit dezelfde partijen zal bestaan, waarmee de Eerste Kamer er dus genoegzaam van uit kan gaan dat de uitkomst voor het krimpdossier anders zal worden in een nieuwe kabinetsronde.
Het krimpdossier voldoet hiermee aan alle voorwaarden voor controversialiteit. De demissionaire Kamerleden en het College van Senioren zouden zich de mening van het volk, de bedrijven en de rechterlijke macht moeten aantrekken door het dossier controversieel te verklaren en in stemming te brengen, zoals het overigens een democratische rechtsstaat betaamt.
Toch is het nog maar de vraag of de het krimpdossier medio september controversieel zal worden. De Kamerleden zijn uiteindelijk afkomstig van het huidige demissionaire kabinet. De standvastigheid van de minister bleek al uit het hoger beroep bij het Gerechtshof, maar ook toen ik de heer Harbers sprak over het gebrek aan draagvlak bij de kiezers en de bedrijven was het hem onverschilligheid troef.
Rutte IV leek op missie van haar coalitiepartners en de voorgenomen krimp leek een doel op zich te zijn geworden als onderdeel van een voor Nederlandse begrippen zeer omvangrijke milieuagenda van maar liefst 60 miljard euro. Nergens ter wereld is er een land dat haar economische infrastructuur vrijwillig wenst te krimpen terwijl het volk het daar niet mee eens is.
Als er een onderwerp is dat controversieel zou moeten worden, dan is dat het krimpdossier. Het demissionaire kabinet zou er goed aan doen de democratische waarden in acht te nemen en dit politiek en economisch gevoelige dossier opnieuw voor te leggen aan de kiezer en de nieuwe coalitie.
